Alles over koudebruggen

Veel huizen en andere panden hebben te maken met (koude) luchtstromen.
Deze luchtstromen vinden hun weg van buiten naar binnen via koudebruggen, die ook wel ‘bouwknopen’ of ‘thermische bruggen’ worden genoemd.

Ze komen vaak voor op verschillende plekken in niet-geïsoleerde gebouwen.
Panden die wél geïsoleerd zijn, kunnen desondanks ook koudebruggen bevatten. Doordat de isolatie onderbroken is en zodoende ‘gaten’ vertoont.
In dit artikel bespreken we de oorzaken en gevolgen van koudebruggen. Vervolgens laten we u uiteraard niet zitten met de problemen. We behandelen namelijk ook hoe je een koudebrug kunt (laten) opsporen en wat er uiteindelijk kan worden gedaan om het probleem op te lossen.
Maar laten we beginnen bij het begin, om een brug te slaan naar de rest van het verhaal:

Wat zijn koudebruggen?

Een koudebrug is “een onderbreking in de thermische isolatielaag van de buitenschil”;
een plek in de buitenschil – dak, gevel of vloer – van een gebouw waar kou van buiten gemakkelijk naar binnen komt. En waar omgekeerd ook warmte van binnen naar buiten kan stromen.
Kort gezegd zijn het gaten in of een gebrek aan isolatie.
Doordat de isolatie niet sluitend maar onderbroken is gaat er, via kieren, balken of openingen, veel warmte verloren. Hierdoor is er meer energie nodig om de ruimte op temperatuur te krijgen.

Waar(door) ontstaan koudebruggen?

Koudebruggen komen op verschillende plekken voor.
De oorzaak van het ontstaan van een koudebrug hangt nauw samen met de locatie ervan.

Verreweg de meeste koudebruggen ontstaan op de overgang van een goed naar een slecht geïsoleerd deel. Dit zie je veel bij geïsoleerde spouwmuren.

Spouw

Ondanks dat veel spouwmuren geïsoleerd zijn, komen koudebruggen hier vrij vaak voor.
Het is vaak te wijten aan het gebruik van slechte isolatie, zoals materiaal dat gaten vertoont.
Maar ook verzakking van verouderd isolatiemateriaal is een belangrijke oorzaak.
Daarnaast is spouwmuurvervuiling – door rommel, puin, overtollige specie en cementbaarden (slordig metselwerk) in de spouw – een grote boosdoener. Wordt de vervuiling niet weggehaald, dan beslaat de daarna aangebrachte spouwmuurisolatie niet de volledige muur. Met als gevolg een soort ‘gat’ in de isolatie.
Dan zijn er ook nog niet geïsoleerde spouwmuren.
Vaak te vinden in oudere huizen, waar de isolatie (grotendeels) ontbreekt of onjuist is aangebracht. Behalve in de spouwmuren tref je dat ook vooral aan in het dak.

Dak

Wanneer daken van oude huizen überhaupt zijn geïsoleerd, dan is dat vaak gebeurd door het aanbrengen van isolatiemateriaal aan de binnenzijde van het dak, tussen de houten balken.
Maar juist dat houtwerk, in het geraamte van het dak, is een geleider van warmte.
Wanneer het isolatiemateriaal niet volledig aan elkaar of aan de balken aansluit, krijg je koudebruggen. Alle warmte trekt naar de bruggen en je stookt voor de mussen.

Ramen

Is het niet het dak of de spouwmuren, dan is het buitenschrijnwerk wel het bekijken waard.
Buitenschrijnwerk is al het niet-dragende (niet-constructieve) houten materiaal verwerkt in de buitenschil. Hiertoe behoren ramen en buitendeuren, evenals eventueel aanwezige luiken, kroonlijsten en gevelbekleding.
In tegenstelling tot kunststof of aluminium ramen heeft ouder schrijnwerk geen thermische onderbreking. Hierdoor kan kou zonder problemen binnendringen in de woning. Dit kan je merken door eventuele condensvorming aan de binnenkant van het raam wanneer het koud is.
Overigens wordt ook het openen van ramen en deuren gezien als het vormen van een koudebrug.
Uiteraard is deze variant volledig zelf te bepalen en eenvoudig op te lossen.

Rolluiken

Je zou denken dat een rolluik juist voor extra raamisolatie zorgt. Echter, door het verkeerd monteren en niet isoleren rondom de rolluikkast kan er een koudebrug ontstaan. Behalve bij rolluiken komt dit ook veel voor bij screens voor de kozijnen.

Vloer en fundering

Essentieel voor een goede isolatie is de plaatsing van de buitenmuur. Die mag de vloerplaat of fundering namelijk niet rechtstreeks raken. En er dus ook niet op staan. Toch komt het voor dat er zo wordt gebouwd en er dus koudebruggen in de constructie ontstaan. Vooral in de vloer en fundering. Koudebruggen zitten dan vaak in de hoeken en bij de overgangen tussen de vloer en de muur.
En zo zijn er dus verschillende manieren waarop (en plaatsen waar) een koudebrug kan ontstaan.

Soorten koudebruggen

Grofweg zijn er drie oorzaken, waardoor we de volgende drie soorten koudebruggen kunnen onderscheiden:

1. Onderbrekingen

Onderbrekingen van de isolatie zorgen voor ‘gaten’ op de overgang van een goed geïsoleerd stuk naar een slecht geïsoleerd deel. Dit komt regelmatig voor rond kozijnen of in de aan- of uitbouw.
En in de overgangen tussen muur- en vloer-, of muur- en dakisolatie.
In de spouwmuur wordt een onderbreking vaak veroorzaakt door spouwmuurvervuiling, slecht geïsoleerde leidingen of niet op elkaar aangesloten isolatiedelen. Dit laatste zie je ook vaak bij daken.
En niet iedereen heeft een balkon, maar ook daar komen koudebruggen voor als het niet-geïsoleerde beton van buiten doorloopt naar de leef- of werkruimte binnen.

2. Slechte afdichtingen

Open naden bij sluitingen en verbindingen zorgen voor slechte afdichtingen.
Dit zie je vaak bij verouderd buitenschrijnwerk dat, in tegenstelling tot kunststof of aluminium ramen, geen thermische onderbreking heeft.

3. Ontbreken van isolatie

Veel oudere huizen zijn niet geïsoleerd, vooral rondom de ramen en buitendeuren. Gebouwen met rolluiken hebben vaak koudebruggen wanneer er rondom de rolluikkast geen isolatiemateriaal is aangebracht. En ook nieuwere woningen kunnen gedeeltelijk niet-geïsoleerd zijn, vooral bij vloerplaten die tegen de buitenmuur aanlopen.

Problemen door koudebruggen

Koudebruggen zijn vaak de oorzaak van zowel zichtbare als niet direct merkbare problemen. Welke problemen dat zijn vind je hieronder.
Vocht
Wanneer de warme damp in huis met de koude plekken in contact komt ontstaat er condens. Als dit vocht langere tijd op de muren zit ontstaan er vochtplekken, die je muren en plafonds aantasten.
Naast deze zichtbare schade, zorgen vochtplekken ook voor een muffe geur en schimmel. Dat is slecht voor de gezondheid. Vooral voor mensen met luchtwegproblemen.

Kou en warmte

In de herfst en winter zorgt een koudebrug voor meer inpandige kou. Er stroomt immers koude lucht door naar binnen. In de zomer, wanneer de buitenlucht warmer is, wordt de binnentemperatuur juist verhoogd door de luchtstroom. (Vandaar dat de naam ‘thermische brug’ in feite meer juist is)
Het huis wordt hierdoor in het ene seizoen warmer dan gewenst en in het andere juist kouder. Zo kunnen koudebruggen, het hele jaar door, bronnen van thermische problemen zijn.

Isolatie

Wat je ook niet direct ziet is de aantasting van isolatiemateriaal. Vocht, zowel van binnen als van buiten, komt via de koudebrug bij de isolatie. Het materiaal verliest daardoor aan kracht. Want vochtige en/of beschimmelde isolatie functioneert veel slechter dan droge, onaangetaste isolatie.
Zowel de aantasting van het isolatiemateriaal als het letterlijk binnenstromen van de koude lucht zorgt voor een volgend probleem.

Hoger energieverbruik

Verminderde isolatie zorgt voor een verhoogd energieverbruik.
Via koudebruggen verdwijnt er veel warmte uit huis. Om dit weer op een aangenaam peil te brengen, moet er extra worden gestookt.
Hoe groter de koudebrug wordt, hoe meer energie je verliest.
Dit verlies kan oplopen tot wel 20%. Dus met het opsporen van koudebruggen en het op de juiste manier na-isoleren van je muren, vloer en dak kun je tot wel 20% besparen op je energierekening.

Genoeg redenen dus om koudebruggen op te sporen en op te heffen.
Maar hoe ga je daarbij te werk?

Koudebruggen opsporen

Om een koudebrug exact te localiseren kunt u het beste een isolatiespecialist erbij halen. Die werkt met speciale apparatuur waarmee je nauwkeurig kunt zien op welke plekken warmte verloren gaat.
Tevens kan de isolatiespecialist precies aflezen wat de waardes betekenen en welke maatregelen er getroffen moeten worden.
Het is niet zo makkelijk om een koudebrug met het blote, ongetrainde oog te ontdekken, maar je kunt uiteraard een poging wagen.
Je kunt daarvoor met je hand langs de muur gaan. Voordat je dit doet kun je je hand het beste even onder de kraan houden, om vervolgens de temperatuurverschillen aan de muur beter te voelen.
Aan de hand van de volgende indicatoren kun je vaststellen of er koudebruggen zijn.
En zo ja, waar ze zich bevinden.

Warmteverlies

Voelen de muren, de vloer of het plafond koud aan?
Of voel je zelfs koude luchtstromen in huis? Grote kans dat het komt door een koudebrug.
Door een onderbreking in de isolatielaag, kan kou van buiten naar binnen en warmte van binnen naar buiten stromen.

Vochtproblemen

Veel voorkomende vochtproblemen zijn doorslaand vocht, opstijgend vocht en condensatievocht.
Een koudebrug zorgt vaak voor één of meer van deze problemen. De meest voorkomende is vochtafzetting door condensatie. Door uitgeademde lucht, douchen, baden, kleding drogen, wordt de warme binnenlucht vochtig. Deze vochtige lucht condenseert wanneer het in aanraking komt met koude lucht (van buiten) of wanneer het landt op een koud oppervlak. De waterdamp wordt weer vloeibaar en dit vocht hecht zich op de plek waar warm en koud samenkomen.
Wordt dit vocht niet verwijderd, dan ontstaan er op deze plaatsen eerst vochtplekken.

Schimmelproblemen

Wanneer een vochtplek niet wordt aangepakt is het de basis voor schimmelvorming.
De schimmelsporen kunnen zorgen voor allerlei allergische klachten en vooral mensen met luchtwegproblemen of allergieën kunnen er flink last van krijgen.
En waar schimmel is, is vocht. Dus daarbij komen ook de gezondheidsrisico’s van een vochtige omgeving. Huisstofmijt en ander ongedierte gedijt namelijk goed in vochtige omstandigheden. Tevens kan vocht allerlei reumatische klachten verergeren.

Vanwege deze problemen is het het beste om het ontstaan van koudebruggen te voorkomen (tijdens het bouwen en isoleren). Zie hiervoor ons artikel over luchtdicht bouwen.

Heb je er tóch last van, dan pak je koudebruggen liefst zo snel mogelijk aan.

Koudebrug oplossen

De mogelijkheid om een koudebrug op te lossen, en de manier waarop, is afhankelijk van de oorzaak:

• Een koudebrug ontstaan door de overgang van goede naar slechte isolatie, kan worden opgeheven door het slecht geïsoleerde stuk alsnog (of opnieuw) te isoleren, of door isolatiemateriaal om de koudebrug heen te plaatsen
• Een koudebrug die is ontstaan op een plek zonder isolatie wordt op soortgelijke wijze aangepakt; de niet-geïsoleerde plek dient alsnog volledig te worden geïsoleerd. Soms is het plaatsen van isolatiemateriaal rondom de koudebrug ook genoeg.
• Een koudebrug ten gevolge van verouderd schrijnwerk wordt over het algemeen het meest effectief en kosten-efficiënt opgelost door het schrijnwerk te vervangen.

En dan zijn er ook nog koudebruggen die lastiger zijn op te lossen. Een koudebrug ter hoogte van de fundering verhelpen is zo’n klus. De kosten ervan staan over het algemeen niet in verhouding tot de waarde van de woning.

Samenvatting

Of je woning of bedrijfspand geïsoleerd is of niet, wees gerust alert op koudebruggen. Een kleine isolatielek is namelijk al genoeg om er één in huis te hebben.
De mogelijke, nadelige gevolgen – vocht- en schimmelplekken, aantasting van de isolatie en constructie, warmteverlies en verhoogd energieverbruik – kunnen zich flink opstapelen. En bijdragen aan meerdere ongewenste neveneffecten met betrekking tot uw gezondheid, comfort en financiën.
Vandaar het belang van een tijdige detectie van koudebruggen.
Sommige lekken zijn vrij eenvoudig op te sporen, vooral wanneer het spoor dat ze achterlaten duidelijk waarneembaar is. Bijvoorbeeld door vocht- en schimmelplekken.
Er zijn echter ook koudebruggen die niet direct zichtbaar en moeilijker te detecteren zijn.
Na het lokaliseren van de koudebrug is het zaak om deze op te heffen.
Afhankelijk van de oorzaak zijn daar verschillende mogelijkheden voor.
Om te weten of ook uw koudebrug kan worden opgelost, dient u het te laten inspecteren en onderzoeken. Dit kunnen wij natuurlijk voor u verzorgen.